OLAP KÜP BİLEŞENLERİ
Aşağıdaki bölümlerde bu bileşenlerin her biri daha ayrıntılı bir biçimde açıklanmaktadır:
Küp Ölçüleri, çözümlemek istediğiniz boyutların her birinin düzey ve hiyerarşilerine göre derleyen bir veri yapısıdır. Küpler; zaman, coğrafya ve ürün türü gibi çeşitli boyutları satış veya stok rakamları gibi özet verilerle birleştirir. Küpler, matematikte bildiğimiz anlamda birer "küp" değildirler, çünkü eşit kenarlara sahip olmaları gerekmez. Ancak, karmaşık bir kavram için yerinde bir benzetme olduğunu söyleyebiliriz.
Ölçü Bir küpte bulunan ve küpün bulgu tablosundaki bir sütunu temel alan değerler kümesidir ve genellikle sayısal değerler halindedir. Ölçüler, küpteki önceden işlenmiş, derlenmiş ve çözümlenmiş merkezi değerlerdir. Yaygın örnekler arasında satış, kar, gelir ve maliyet sayılabilir.
Üye Bir hiyerarşide, bir veya daha çok veri yinelenmesini temsil eden öğedir. Bir üye benzersiz veya benzer olabilir. Örneğin, bir zaman boyutunun yıl düzeyinde 2007 ve 2008 benzersiz üyeleri temsil eder, ancak ay düzeyinde Ocak benzer üyeleri temsil eder çünkü birden fazla yılın verilerini içeriyorsa zaman boyutunda birden fazla Ocak bulunabilir.
Hesaplanan üye Değeri çalışma esnasında ifade kullanılarak hesaplanan boyut üyesidir. Hesaplanan üye değerleri diğer üyelerin değerlerinden türetilebilir. Örneğin, Kar hesaplanan üyesi, Maliyetler üyesinin değerini Satışlar üyesinin değerinden çıkararak belirlenebilir.
Boyut Bir küpte, kullanıcının anladığı ve veri çözümleme için temel olarak kullandığı düzenlenen bir veya daha fazla düzey hiyerarşileri grubudur. Örneğin bir coğrafya boyutu Ülke/Bölge, İl/İlçe ve Şehir için düzey içerebilir. Ya da bir zaman boyutu yıl, çeyrek, ay ve gün için hiyerarşi düzeyleri içerebilir. Özet Tablo raporu veya Özet Grafik raporunda, her hiyerarşi, daha düşük veya daha yüksek düzeyleri göstermek için genişletebileceğiniz ve daraltabileceğiniz alanlar kümesi haline gelir.
Hiyerarşi Boyutun üyelerini, her üyenin bir üst üyesi ve sıfır veya daha fazla alt üyesi olacak şekilde düzenleyen mantıksal ağaç yapısıdır. Alt öğe, geçerli üyeyle doğrudan ilgili bir hiyerarşide bir sonraki alt düzeyin bir üyesidir. Örneğin Çeyrek, Ay ve Gün düzeylerini içeren bir Zaman hiyerarşisinde Ocak Çyr1'in alt öğesidir. Üst öğe, geçerli üyeyle doğrudan ilgili bir hiyerarşide bir sonraki üst düzeyin bir üyesidir. Üst değer genellikle bütün alt öğelerin değerlerinin birleşimidir. Örneğin; Çeyrek, Ay ve Gün düzeylerini içeren bir Zaman hiyerarşisinde, Çyr1 Ocak'ın üst öğesidir.
Düzey Bir hiyerarşi içinde, veriler alt ve üst ayrıntı düzeyleri olarak düzenlenebilir. Örnek olarak Zaman hiyerarşisinde Yıl, Çeyrek, Ay ve Gün düzeyleri verilebilir.
OLAP VERİTABANININ ÖZELLİKLERİ
Çok boyutlu inceleme özelliğine sahip olması Şeffaflık Erişilebilirlik Her seviyede sorgulama için aynı performansı gösterebilme özelliği İstemci-Sunucu yapısında olması Sınırsız şekilde çapraz raporlama olanağının olması En alt seviyedeki verilerin otomatik olarak ayarlanması Her şarta uygun boyutlandırılabilir olması Çok kullanıcı desteğinin olması Her seviyede verilerin değiştirilebilir olması Esnek raporlama özelliği, Boyut ve gruplamalarda sınır olmaması şeklindedir
OLAP, yukarıdan aşağıya doğru bakmak isteyen, detaylarla uğraşmaktan yorulan yöneticiler ve analistlerin, verilere çok hızlı şekilde bakabilmelerini sağlayan bir veri kümesidir. “Kim?” ve “Ne Zaman?” sorularından başka, “Neden?” ve “Eğer şu olursa...” sorularının da yanıtını verir. (Ör : Eğer şeker fiyatları 5% lira ve taşıma maliyetleri 10% düşerse, yıllık, çeyrekler, aylık, haftalık ve günlük bazında kârlılık ne olur gibi. Hatta abartılırsa ve veritabanı buna müsaitse saat ve dakikaya dahi inilebilir.) Bu kırılımdaki raporların performansı hep aynıdır. Yani raporu yıllık sorgulama ile saatlik sorgulama arasında geçen süre aynıdır.
Akıllı raporlama araçları sayesinde, neden sorularının cevapları da kolaylıkla alınabilmektedir. Genel eğilimden farklılık gösteren, uç değerler yaratan elemanları birçok analiz aracı, sayısal detaylara girmeden, sadece renklerle bile görüntüleyebilmektedir.
OLAP’ı sadece büyük özet tablolar gibi yorumlamak doğru olmaz. Excel kullanıcıların tanıdıkları pivot tabloların, çok gelişmiş ve hızlı bir hali olarak düşünüle bilir. Tasarlanan bir OLAP yapısının, hiyerarşilerini ve boyutlarını görmek mümkün olsa da, verileri nasıl tuttuğunu, nasıl sorgulanacağını sadece mdx sayesinde görebiliriz. Fakat dışarıdan baktığımızda iç içe geçmiş küpler olarak yorumlayabiliriz. Bu nedenle OLAP yapılarına, “küp” adı verilmiştir.
Bir veri ambarınızın olması, OLAP’a ihtiyacınız olmadığı anlamına gelmez. Veri ambarları ve OLAP birbirlerinin tamamlarlar. Veri ambarı verileri barındırmaya yarar. OLAP ise, bu yığın halinde duran verileri anlamlı hale getirip analizler yapmaya yarar.
Örnek vermek gerekirse; pazarlama departmanlarında pazar araştırmalarında, satış tahminleri, promosyon ve kampanya analizleri, müşteri analizleri sonuçlarının değerlendirilmesi ve demografikler bazında incelenmesi seviyesinde de olmazsa-olmaz araçlardan biri olarak yer almaktadır. Üretim ile ilgili uygulamaları ise en yoğun olarak üretim planlama ve hata analizleridir. Farklı ürün tipleri ile çalışılan yapılarda, çok boyutlu düşünme imkanı sayesinde maliyetler ve fiyatlamalar, kolaylıkla çıkarılabilmektedir. Finans departmanları ise OLAP’ı bütçeleme, finansal performans analizleri ve finansal modelleme amaçları ile kullanabilir. Strateji belirleme, Satış analizleri ve gelecek tahminleri ise, satış departmanlarındaki OLAP uygulamadır.
